VÀI NÉT VỀ BỘ MÁY TỰ QUẢN

CỦA LÀNG TRUYỀN THỐNG NGƯỜI CHĂM HROI XƯA VÀ NAY

ThS. Đạo Nguyên Tính

Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Chăm

Tóm tắt: Trong lịch sử của mình, người Chăm đã xây dựng Nhà nước phong kiến Chămpa hùng mạnh, có những đóng góp nhất định vào tiến trình lịch sử văn hóa Việt Nam. Người Chăm Hroi ở Bình Định, Phú Yên ngày nay hoàn toàn không còn biết đến cơ cấu xã hội thời Chămpa. Cho đến trước Cách mạng tháng Tám (1945), đơn vị xã hội duy nhất còn thấy được của họ là các palei. Đó là một đơn vị tự quản, do một người già có uy tín cao, với chức danh pô palei (chủ làng) đứng đầu. Người chủ làng cùng các cụ trong hội đồng già làng (chơha palei), thầy cúng (ây/moquai), thủ lĩnh quân sự (mom ni pa mu), có trách nhiệm dẫn dắt, điều hành mọi sinh hoạt của cộng đồng. Bài viết tập trung làm rõ vai trò vận hành luật tục trong tổ chức bộ máy tự quản. Trên cơ sở đó, bài viết cho thấy sự kết hợp khá khéo léo giữa vai trò của bộ máy tự quản và chính quyền địa phương hiện nay.

 Từ khóa: Chăm Hroi, luật tục, palei, bộ máy tự quản.